Płukanie zatok i nosa. Wszystko, co trzeba wiedzieć

Rola nosa jest o wiele większa, niż może się wydawać. Oczywiste jest to, że służy do oddychania, ale trzeba również wiedzieć o tym, że pełni również funkcję filtra powietrza.

Powietrze przechodzące przez nos jest ogrzewane, oczyszczane i nawilżane. Dzięki temu do płuc i oskrzeli trafia już przefiltrowane. Dlatego nie jest zalecane oddychanie ustami: brakuje wówczas filtra, a do dolnych dróg oddechowych dostaje się powietrze nieoczyszczone i nieogrzane.

Jeśli więc prawidłowe funkcjonowanie nosa zostanie w jakikolwiek sposób ograniczone (np. przez katar, obrzęk błon śluzowych lub zapalenie zatok), będzie miało to wpływ na pozostałe elementy układu oddechowego.

Utrzymywanie higieny nosa i zatok to podstawa ich prawidłowego funkcjonowania i pełnienia swoich funkcji. Płukanie nosa i zatok najczęściej wykonuje się w przypadku ich niedrożności spowodowanej infekcją. Zalegająca w zatokach wydzielina z czasem powoduje stany zapalne zatok.

Jednym ze wskazań do płukania nosa i zatok są więc nieżyty górnych dróg oddechowych: przede wszystkim ostre oraz przewlekłe stany zapalne, w których pozbywanie się wydzieliny poprzez wydmuchiwanie jej nie jest skuteczne. Specjalne krople i spraye udrażniające do nosa na bazie np. ksylometazoliny, mogą być stosowane tylko przez kilka dni, dlatego to rozwiązanie doraźne. Długotrwałe stosowanie takich preparatów może mieć przykre skutki uboczne związane np. z zanikiem błony śluzowej nosa (a nawet odsłonięciem chrząstki nosa i ubytkiem przegrody). Dlatego w przypadku przewlekłych stanów zapalnych rozsądnym wyjściem jest właśnie płukanie nosa i zatok. Do tego zabiegu używa się delikatnych środków, dzięki czemu mogą być stosowane długotrwale bez szkody dla zdrowia. Płukanie nosa i zatok w celach łagodzenia przebiegu infekcji i rozrzedzania wydzieliny to jeden z powodów irygacji zatok. Biorąc pod uwagę to, że nos filtruje powietrze, wyłapując i zatrzymując różne cząsteczki, płukanie nosa i zatok przyniesie korzyści także tym osobom, które są narażone na częsty czy codzienny kontakt z różnymi pyłami i innymi zanieczyszczeniami, w tym alergenami. Irygacje wspomagają więc funkcje filtrujące nosa.

Dzięki temu, że płukanie nosa nawilża błony śluzowe, ten zabieg jest wskazany również dla tych osób, które skarżą się na ich suchość, np. wskutek pracy w klimatyzowanych lub zapylonych pomieszczeniach.

Płukanie nosa i zatok pomaga więc usunąć zalegającą wydzielinę, a tym samym ułatwia oddychanie: ilość bakterii, wirusów, alergenów i zanieczyszczeń zostaje znacznie zredukowana.

Badania wykazały, że irygacja nosa ułatwia usuwanie patogenów, zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, rozrzedza wydzielinę oraz wpływa korzystnie na transport śluzowo-rzęskowy⁶⁸.

Plan wykonywania irygacji nosa i zatok zawsze warto skonsultować z lekarzem, biorąc pod uwagę indywidualne uwarunkowania, stan zdrowia i potrzeby. Choć jest to zabieg bezpieczny, który nie niesie za sobą poważnych skutków ubocznych, to w celu zminimalizowania nieprzyjemnych doznań, należy przeprowadzać go prawidłowo. Wskazanie prawidłowych technik irygacji nosa i zatok to jeden z powodów, dla których warto skonsultować się z lekarzem.

Kolejna kwestia związana z płukaniem zatok to ta, ile razy dziennie można wykonywać tę czynność? Przyjmuje się, że profilaktycznie wystarczy jeden raz dziennie, zaś w przypadku łagodzenia objawów infekcji, zatoki i nos można płukać dwa razy dziennie.

Zabieg płukania nosa lub zatok nie należy do najprzyjemniejszych i wiele osób po pierwszym razie nie chce już go stosować. Faktem jest, że to specyficzne uczucie, jednak jeśli nie poddasz się za pierwszym razem, to z każdym kolejnym czynność będzie przebiegać szybciej i sprawniej. Przed pierwszym zastosowaniem substancji do oczyszczania nosa i zatok, zapoznaj się z instrukcją i przećwicz sekwencję ruchów „na sucho”.

Najłatwiejszym, najbezpieczniejszym i najbardziej komfortowym sposobem na płukanie nosa jest woda morska w specjalnym opakowaniu z atomizerem. Odpowiednią (wskazaną przez producenta na opakowaniu lub w ulotce) dawkę wody wystarczy zaaplikować po kolei do każdego otworu w nosie. Ważne jest, by dawka była prawidłowa: ani za duża, ani za mała. Zbyt duża niepotrzebnie spowoduje dyskomfort, a nawet ból, zbyt mała zaś nie przyniesie pożądanego efektu.

Jeśli chcesz płukać nie tylko nos, ale także zatoki, przyda Ci się specjalny zestaw do irygacji. Bez problemu kupisz go w każdej aptece, a także w drogerii eZebra – koszt jest niewielki. Ze względów higienicznych, jeden zestaw powinien być używany wyłącznie przez jedną osobę. Przed rozpoczęciem użytkowania zapoznaj się dokładnie z instrukcją, dołączoną przez producenta. Do wykonania zabiegu możesz zastosować wodę morską, a także sól fizjologiczną (dostępną w postaci ampułek) oraz specjalną sól (dostępną w saszetkach, których zawartość należy rozpuścić w wodzie).

Wybrany preparat umieść w butelce do płukania zatok (przygotuj go we właściwy sposób w zależności od jego rodzaju). Pochyl się nad umywalką lub wanną (jak Ci wygodniej) i umieść końcówkę butelki w dziurce nosa w taki sposób, by ściśle do niej przylegała. Następnie naciśnij butelkę w taki sposób, by płyn przepłynął swobodnie przez jamę nosową i zatoki, a następnie wydostał się tą samą dziurką albo spłynął do gardła (płyn można wypluć lub połknąć – nie jest szkodliwy). Następnie czynność powtórz z drugim otworem nosowym. Po zabiegu odczekaj chwilę i delikatnie wyczyść nos, by usunąć pozostałości płynu i ewentualnej wydzieliny.

Płyn do płukania nosa i zatok należy zużyć bezpośrednio po przygotowaniu/przelaniu do butelki. Niewykorzystaną pozostałość wylej, a butelkę dokładnie wypłucz i pozostaw do osuszenia.

Jeśli do płukania zatok używasz soli, którą należy rozmieszać z wodą, pamiętaj o kilku zasadach. Po pierwsze: musi to być czysta woda, dobrej jakości. Możesz w tym celu użyć wody przegotowanej lub butelkowej. Po drugie: temperatura wody ma duże znaczenie dla komfortu w czasie wykonywania zabiegu oraz odczuć po nim. Zarówno zbyt zimna jak i zbyt ciepła będzie powodować dodatkowy dyskomfort, który może utrzymywać się jeszcze przez dłuższy czas po zabiegu. Najlepiej jeśli woda będzie miała temperaturę pokojową - wówczas jest neutralna dla błon śluzowych i naczyń krwionośnych.

Przed zabiegiem irygacji nosa i zatok oczyść nos poprzez wydmuchanie go maksymalnie, jak tylko to możliwe. Całkowite zatkanie nosa jest przeciwwskazaniem do zabiegu - płyn nie będzie miał możliwości swobodnego przepłynięcia przez jamę nosową i zatoki.

Uczucie lekkiego pieczenia jest naturalne przy pierwszych kilku zabiegach, jednak jeśli z czasem nie ustępuje lub po zabiegu występuje krwawienie z nosa, należy zaniechać wykonywania irygacji i skonsultować się z lekarzem.

Jeśli cierpisz na schorzenia w obrębie zatok, nosa i uszu, przed wykonaniem zabiegu płukania nosa i zatok koniecznie skonsultuj się z lekarzem.