Co to jest łojotok? Jaka jest różnica między łojotokiem skóry gładkiej a łojotokiem owłosionej skóry głowy? Jak walczyć z tymi nieprzyjemnymi dolegliwościami? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Spis treści
Co to jest łojotok i jakie są jego rodzaje ?
Łojotok to po prostu wytwarzanie dużej ilości sebum przez gruczoły łojowe, które doprowadza do powstawania widocznej warstwy lepkiego filmu na skórze. Najwięcej łoju pojawia się na obszarach obfitujących we wspomniane gruczoły, czyli na twarzy (zwłaszcza w strefie T), dekolcie, plecach oraz na skórze głowy1. Choć łojotok zazwyczaj nie wiąże się z bólem i dużym dyskomfortem fizycznym, to walka z nim bywa trudna i długotrwała, a to może mieć ogromny wpływ na samopoczucie osób, zmagających się z nim. Nierzadko zdarza się, że do przywrócenia prawidłowej pracy gruczołów łojowych, oprócz odpowiedniej pielęgnacji za pomocą dobrej jakości kosmetyków, konieczna okazuje się również terapia farmakologiczna, o której zawsze decyduje lekarz.
Jedną z chorób, związaną z nadmierną aktywnością gruczołów łojowych jest łojotokowe zapalenie skóry. Szacuje się, że z ŁZS zmaga się około 3-5% mieszkańców całego świata. Wśród nich największymi grupami są młodzież w wieku dojrzewania, dorośli po 50 roku życia oraz seniorzy. Zdarza się, że choroba ta występuje również u niemowląt, ale w ich przypadku dotyka głównie skóry głowy2.
Dwie najczęściej rozpoznawane jednostki chorobowe, związane z wydzielaniem nadmiernej ilości sebum, to:
• łojotokowe zapalenie skóry gładkiej, przybierające postać trądziku zwykłego lub różowatego;
• łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy, zazwyczaj nazywane łupieżem łojotokowym.
Łojotok skóry twarzy. Przyczyny
Bezpośrednimi przyczynami zwiększenia warstwy sebum na twarzy są: nadaktywność gruczołów łojowych oraz zaburzenia procesu odnawiania komórek naskórka, skutkujące jego szybszym rogowaceniem3. Co jednak wywołuje tego rodzaju nieprawidłowości?
• Długotrwały stres.
• Zaburzenia gospodarki hormonalnej (dot. zwłaszcza androgenów).
• Niedobory niektórych witamin, np. A, E, B2, PP i C4.
• Niedobory cynku i selenu.
• Skłonności genetyczne.
• Zaburzenia metaboliczne.
• Zwiększenie kolonizacji drożdżaka z rodziny Malassezia.
• Zaburzenia immunologiczne.
• Nieodpowiednia dieta.
• Stosowanie używek, zwłaszcza alkoholu.
• Zaburzenia odżywiania.
• Niewłaściwa pielęgnacja, polegająca na rezygnacji ze stosowania kosmetyków do skóry z tendencją do wydzielania dużej ilości łoju.
• Częste przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach.
• Rzadka ekspozycja skóry na słońce.
• Przeziębienia i inne infekcje, którym towarzyszy gorączka5.
• Zanieczyszczenie powietrza.
• Nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej.
• Niektóre choroby.
• Stosowanie niektórych leków.
Ogólne objawy występujące przy ŁZS skóry twarzy
Do ogólnych symptomów, towarzyszących łojotokowemu zapaleniu skóry gładkiej, należą przede wszystkim:
• świąd – czasami bardzo nasilony;
• rumień i wykwity skórne, widoczne zwłaszcza na czole, w okolicach nosa i warg, na brwiach, uszach, szyi, klatce piersiowej, pod pachami i w pachwinach, a także w okolicach narządów rodnych i pod piersiami;
• złuszczanie skóry, obejmujące obszar większy niż przy łuszczycy i nieustępujące pomimo stosowania dobrej jakości peelingów;
• zaczerwienienie;
• w zaawansowanym stadium – żółte strupy i surowiczy wysięk, które po wyschnięciu tworzą na skórze rodzaj skorupy6.
Trądzik zwykły i różowaty. Objawy
Do chorób, które współistnieją z łojotokiem można zaliczyć trądzik zwykły i trądzik różowaty. Jak rozpoznać obie te choroby?
Trądzik zwykły
Trądzik zwykły (inaczej zwany pospolitym) to przewlekła choroba skóry, z którą najczęściej zmagamy się w okresie dojrzewania, ale jej występowanie obserwuje się również u osób dorosłych. Szacuje się, że tego typu dermatoza dotyczy nawet 85% chłopców oraz 80% dziewcząt w wieku 14-19 lat. Cierpi na nią również około 8% dorosłych, wśród których dominują osoby w wieku 35-40 lat7. Trądzik zwykły objawia się przede wszystkim:
• zaskórnikami otwartymi, które tworzą się przez wytwarzanie nadmiaru lepkiego i błyszczącego filmu (łoju), który powraca mimo stosowania dobrej jakości kosmetyków do cery trądzikowej;
• zaskórnikami zamkniętymi, będącymi nierzadko przyczyną tworzenia się na cerze bolesnych grudek, krost, nacieków oraz zapalnych guzków;
• miejscowym pojawieniem się stanu zapalnego skóry8;
• zaczerwieniem;
• umiarkowanym bólem, który daje się opanować poprzez stosowanie odpowiednich serów o działaniu przeciwzapalnym9.
Trądzik różowaty
Podobnie jak trądzik pospolity, trądzik różowaty również jest chorobą przewlekłą, która dodatkowo – gdy nie jest leczona – szybko postępuje. Do jej najpowszechniejszych symptomów należą:
• wykwity rumieniowe, grudkowe i krostkowe – czasami o dużym nasileniu;
• silne zaczerwienie twarzy10, zwłaszcza w okolicach czoła, policzków, nosa i brody;
• nawracające stany zapalne skóry;
• ropna, krwista lub ropno-krwista wydzielina;
• blizny;
• głębokie ropnie11;
• uczucie pieczenia i napięcia skóry;
• teleangiektazje12, czyli duże nagromadzenie rozszerzonych naczynek krwionośnych;
• brak zaskórników;
• łuszczenie skóry.
Pielęgnacja i dieta, czyli jak zmniejszyć łojotok na twarzy
Łojotokowe zapalenie skóry gładkiej (w tym twarzy) ma charakter przewlekły oraz nawrotowy. Z tego powodu, oprócz skrupulatnego stosowania leków przepisanych przez lekarza dermatologa, musimy pamiętać również o najważniejszych zasadach codziennej pielęgnacji oraz zdrowej diety.
Pielęgnacja twarzy
Pielęgnacja cery trądzikowej ma na celu zredukowanie ilości wydzielanego przez gruczoły łoju, a wynika to z faktu, że to właśnie zbyt gruba warstwa sebum jest jednym z czynników sprzyjających rozwojowi choroby. Jak spowolnić proces jego wytwarzania? Przede wszystkim poprzez stosowanie dobrej jakości kosmetyków, przeznaczonych specjalnie do pielęgnacji cery tłustej. Należą do nich:
• peelingi;
• preparaty do mycia skóry ze skłonnością do trądziku13;
• kremy nawilżające do cery tłustej;
• kremy przeciwtrądzikowe, spowalniające proces wydzielania sebum.
Zdrowa dieta
Zdrowa dieta ma nie tylko pozytywny wpływ na kondycję całego organizmu, ale również stanowi doskonałe uzupełnienie terapii trądziku. Co powinniśmy nakładać na talerz, by zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania?
• Produkty o niskim indeksie glikemicznym – pieczarki, rzodkiewkę, soję, cebulę, cukinię;
• Tłuste ryby morskie takie jak łosoś, makrela, śledź i szprot;
• Produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 takie jak oleje roślinne, orzechy, słonina i smalec;
• Produkty o wysokiej zawartości cynku – pestki dyni, ryż, nasiona słonecznika, wątróbkę;
• Produkty bogate w selen – orzechy brazylijskie, pszenicę, grzyby i tuńczyka14.
W razie potrzeby dietę możemy wzbogacić również o odpowiednie suplementy.
Czego natomiast warto unikać?
• Nabiału;
• Produktów bogatych w jod15;
• Słodyczy;
• Słonych przekąsek;
• Produktów wysoko przetworzonych;
• Alkoholu;
• Kawy;
• Ostrych przypraw.
Łojotok skóry głowy. Przyczyny i objawy
Uważa się, że nie istnieje jedna przyczyna zachorowania na łojotokowe zapalenie skóry głowy. Wśród najczęściej wymienianych czynników, zwiększających ryzyko wystąpienia tej dolegliwości, wyróżnia się jednak:
• przyspieszenie procesów odnowy komórek naskórka głowy oraz jego rogowacenia;
• zwiększoną aktywność gruczołów łojowych;
• zwiększoną kolonizację grzyba drożdżopodobnego z rodziny Malassezia na skalpie;
• zaburzenia gospodarki hormonalnej;
• nieprawidłową pielęgnację, polegającą na zaniechaniu korzystania z odpowiednich szamponów, odżywek czy masek do włosów;
• zanieczyszczenie środowiska;
• częste przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach;
• osłabienie bariery ochronnej naskórka głowy;
• niewłaściwą dietę;
• nadużywanie alkoholu;
• przewlekły stres;
• predyspozycje genetyczne;
• częstą i długotrwałą ekspozycję na działanie promieniowania UV;
• niewystarczającą ekspozycję na światło słoneczne;
• zaburzenia układu odpornościowego16.
Objawy
Jednym z najpowszechniejszych symptomów, towarzyszących łojotokowemu zapaleniu skóry głowy, jest łupież tłusty, który rozpoznajemy po tłustych, żółtawych łuskach, strupach oraz bolesnych i swędzących stanach zapalnych. Przy tego typu dolegliwości może dojść również do nadmiernego wypadania włosów, które nie mija mimo stosowania dobrej jakości produktów kosmetycznych17. Oprócz tego, cierpiąc na łojotokowe zapalanie skóry głowy, często borykamy się także z delikatnym rumieniem.
Inną postacią łupieżu jest łupież zwykły, który nie wiąże się ze wzmożoną aktywnością gruczołów łojowych. Charakteryzują go drobne, suche płatki o białawym odcieniu, w konsystencji przypominające puder, a także brak stanów zapalnych i zaczerwienienia zaatakowanych obszarów. Łupież tego typu najczęściej dotyczy owłosionej skóry głowy, ale zdarza się, że obejmuje również rzęsy i brwi18.
Jak walczyć z łupieżem
Jeżeli podejrzewamy, ze mamy do czynienia z łupieżem tłustym przede wszystkim jak najszybciej zgłośmy się po poradę do dermatologa. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi dokładny wywiad i obejrzy skalp, a następnie określi nasz stan i w razie potrzeby przypisze odpowiednią terapię. Czekając na spotkanie ze specjalistą, możemy wspomóc się natomiast właściwą pielęgnacją za pomocą szamponów przeznaczonych do walki z łupieżem tłustym, które z jednej strony zmniejszają łojotok i łagodzą podrażnienia, a z drugiej zabiją grzyby i delikatnie złuszczają skórę.
Łupież suchy najlepiej zwalczać za pomocą wysokiej jakości tradycyjnych szamponów przeciwłupieżowych, a także poprzez rezygnację z takich kosmetyków jak farby, pianki, lakiery czy rozjaśniacze do włosów.
1 https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74033,lojotok [dostęp: 3.09.2021 r.].
2 https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/67198,lojotokowe-zapalenie-skory-u-dzieci-wyprysk-lojotokowy [dostęp: 3.09.2021 r.].
3 Buczek A., Wcisko-Dziadecka D., Sierant K, Brzezińska-Wcisło L., Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, „Postępy Nauk Medycznych”, 2018, XXXI, s. 50.
4 https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74033,lojotok [dostęp: 3.09.2021 r.].
5 Buczek A., op. cit., s. 50.
6 Buczek A., op. cit., s. 51.
7 https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74475,tradzik-pospolity [dostęp: 2.09.2021 r.]
8 Biegaj M., Trądzik pospolity i jego leczenie, „Kosmetologia Estetyczna”, 2017, vol. 6, s. 155-156.
9 Ibidem, s. 155.
10 Brzeziński P., Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, „Forum Medycyny Rodzinnej”, tom 4, nr 4, s. 264.
11 Biegaj M., op. cit., s. 156.
12 Brzeziński P., op. cit., s 264.
13 Jankowiak W., Imielski W., Pachurka J., Kosmetologia wobec problemów cery tłustej i trądzikowej, „Kosmetologia Estetyczna”, 2016, vol. 5, s. 503.
14 Osowski S., Znaczenie diety w terapii trądziku pospolitego, „Kosmetologia Estetyczna”, 2019, vol. 8, s. 755-759.
15 Ibidem, s. 757-758.
16 Brzezińska-Wcisło L., Wcisło-Dziadecka D., Lis-Święty A., Trzmiel D., Łupież i łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy– patogeneza, obraz kliniczny oraz aspekty terapeutyczne, „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 2007, XXIV, s. 60-61.
17 Ibidem, s. 61.
18 Ibidem, s. 61.
