Skwalan a skwalen – czym się od siebie różnią, w czym są podobne?
W świadomej pielęgnacji coraz ważniejsze stają się jakość i bezpieczeństwo stosowanych kosmetyków. Właśnie dlatego coraz częściej receptury preparatów do skóry i włosów opierają się na naturalnych składnikach. Jednym z nich jest skwalan. Nie należy go przy tym utożsamiać ze skwalenem. Jaka jest różnica między skwalanem a skwalenem? Czy mają tzw. punkty wspólne? Jakie jest znaczenie medyczne i kosmetyczne obu związków?
Spis treści
Czym jest skwalen?
Skwalen jest lipidem, lecz nie należy do tłuszczów – jest węglowodorem. Ze względu na rodzaj wiązań skwalen jest węglowodorem nienasyconym (a dokładnie rzecz ujmując – wielonienasyconym). Poziom nasycenia węglowodoru wpływa na jego stabilność. Właśnie dlatego skwalen nie jest wykorzystywany do produkcji kosmetyków – szybko ulega utlenianiu i jełczeniu.
Skwalen jest też węglowodorem alifatycznym. To enigmatycznie brzmiące pojęcie oznacza, że związek ten ma postać łańcucha, a nie pierścienia, tak jak to ma miejsce m.in. w przypadku cyklopentanu, który pełni funkcję rozpuszczalnika organicznego.
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Skwalan – co to jest, jak działa, komu się przyda?
Związek ten wytwarzany jest zarówno przez rośliny, jak i zwierzęta (w tym ludzi). O zwierzęcym jego źródle świadczy sama nazwa „skwalen” wywodząca się od łacińskiego słowa „squalus”. Odnosi się ono do ryb z rodziny koleniowatych, gromady chrzęstnoszkieletowych, wśród których znajdują się też rekiny. To właśnie z ich wątroby (oraz z wątroby wielorybów) od 1906 r. pozyskiwano skwalen o korzystnych dla zdrowia właściwościach.
Skwalen nazywany bywa naturalnym emolientem – stanowi składnik warstwy lipidowej skóry i sebum wydzielanego przez gruczoły łojowe (ponad 10%). Ponadto jest elementem cementu międzykomórkowego i jako taki odgrywa niebagatelną rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowaniu płaszcza hydro-lipidowego skóry. Jego obecność na powierzchni skóry zabezpiecza tkankę przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych jak promieniowanie UVA i UVB czy wysoka temperatura, ale też chroni przed nadmierną utratą wilgoci.
Wraz z wiekiem ilość skwalenu w sebum i płaszczu lipidowym się zmniejsza. Jest to jeden z czynników, który powoduje przesuszanie się skóry i jej wiotczenie, charakterystyczne dla dojrzałego typu cery.
Czym jest skwalan?
Skwalan podobnie jak skwalen jest lipidem, który nie należy do tłuszczów, lecz do węglowodorów. Skwalan jest węglowodorem nasyconym, czyli alkanem. Oznacza to, że w cząsteczkach tego związku pomiędzy atomami węgla występują wyłącznie wiązania pojedyncze. Postać nasyconą skwalan zyskuje dzięki wysyceniu wiązań w skwalenie, będącym węglowodorem nienasyconym. Pierwsze takie uwodornienie wykonano w 1916 r., wykorzystując do tego olej z wątroby rekina. Obecnie ze względów ekologicznych do produkcji kosmetyków wykorzystuje się roślinne źródła skwalenu do jego przekształcania w skwalan.
Nasycony skwalan staje się stabilny i trwały. Nie ulega utlenianiu ani też nie rozkłada się po ekspozycji na działanie promieniowania UV. Do tego nie ma ani zapachu, ani barwy. Te cechy sprawiają, że jest coraz chętniej wykorzystywany do produkcji kosmetyków, służących pielęgnacji skóry i włosów. Jego cennym źródłem są przetworzone:
- trzcina cukrowa,
- oliwki,
- olej jaśminowy,
- olej z amarantusa,
- olej z szarłatu,
- zarodki pszenne,
- otręby ryżowe.
Sprawdź też: Skwalan – ranking kosmetyków
Skwalan przetworzony ze skwalenu roślinnego pochodzenia (np. z trzciny cukrowej czy z oliwek) zatwierdzony został przez organizację EcoCert jako składnik bezpieczny. To uznany certyfikat, świadczący o bezpieczeństwie i jakości tego składnika. EcoCert od 2002 r. kontroluje produkty ekologiczne m.in. pod kątem obecności w ich składzie substancji modyfikowanych genetycznie, PEG, czy substancji odzwierzęcych (dla których pozyskania musiało zginąć zwierzę).
Dowiedz się więcej: Skwalan – co to jest, jak działa, komu się przyda?
Skwalen a skwalan – podobieństwa pomiędzy związkami
Nazwy skwalen i skwalan rozróżnia wyłącznie jedna litera i to rodzi złudne wrażenie, że mowa jest o tym samym związku. Nie są to jednak synonimy. Skwalen i skwalan to dwa różne związki, choć mają ze sobą jednak wiele wspólnego.
Skwalen i skwalan mają postać oleistej substancji, niepolarnej, a więc takiej, której cząsteczki nie mają na przeciwległych swych końcach ładunków ujemnych i dodatnich (nie są spolaryzowane). Zgodnie z zasadą, że ciecz spolaryzowana rozpuszcza się wyłącznie w cieczy spolaryzowanej, a niespolaryzowana w niespolaryzowanej – skwalan i skwalen nie są w stanie rozpuścić się w wodzie, która ma spolaryzowane cząsteczki.
Skwalen to węglowodór nienasycony, który naturalnie występuje w roślinach i organizmach żywych. Natomiast skwalan jest pochodną skwalenu – jego nasyconą wersja. Wykazują więc podobne działanie pielęgnacyjne i zdrowotne.
Skwalan a skwalen – różnice pomiędzy związkami
Choć skwalan powstaje w wyniku wysycenia skwalenu, nie jest tą samą substancją. To właśnie te subtelne różnice pomiędzy tymi dwoma węglowodorami sprawiają, że to właśnie skwalan, a nie skwalen jest wykorzystywany do produkcji kosmetyków.
Podstawową różnicą między związkami jest stopień nasycenia ich wiązań. Skwalen ma kilka wiązań podwójnych, przez co jest węglowodorem nienasyconym, a skwalan ma wyłącznie wiązania pojedyncze i jest węglowodorem nasyconym.
Porada eksperta
Ponieważ skwalan naśladuje naturalne sebum skóry, może pomóc w regulacji jego wydzielania. Skóra rozpoznaje skwalan jako naturalnie występujące sebum, a w efekcie sama produkuje go mniej. To sprawia, że skwalan będzie dobrym wyborem do tłustej cery.
To przede wszystkim skwalen występuje naturalnie w roślinach i organizmach żywych, a skwalan jest pozyskiwany w procesie wysycania skwalenu. Najbardziej wartościowym źródłem skwalenu jest olej z wątroby rekina, a także oliwki. Natomiast skwalan najczęściej pozyskiwany jest dzięki procesowi fermentacji trzciny cukrowej, zakończonemu uwodornieniem skwalenu.
Skwalen ze względu na właściwości antynowotworowe, antyoksydacyjne i przeciwstarzeniowe wykorzystywany jest przede wszystkim do produkcji suplementów. Stosowanie suplementacji ze skwalenem sprzyja też utrzymaniu prawidłowego profilu lipidowego krwi – skwalen obniża poziom cholesterol frakcji LDL (zwanego złym) i trójglicerydów. Pomaga również usunąć z organizmu niepolarne ksenobiotyki (przemysłowe toksyny) oraz wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, szpiku kostnego, węzłów chłonnych i nadnerczy.
Przeczytaj też: Po jakie suplementy warto sięgnąć przed nadejściem jesieni?
Skwalan doceniany jest natomiast przede wszystkim za właściwości:
- nawilżające (np. maska nawilżająca do włosów ze skwalanem),
- zabezpieczające przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych (np. krem ochronny do rąk ze skwalanem),
- przeciwstarzeniowe (np. serum przeciwzmarszczkowe ze skwalanem).
Właśnie dlatego jest chętnie wykorzystywany do produkcji preparatów służących pielęgnacji włosów i skóry. Ponadto preparaty ze skwalanem stymulują produkcję kolagenu, co ma szczególne znaczenie w przypadku cery dojrzałej, w której produkcja tego białka przebiega już nie w pełni efektywnie lub została całkowicie zahamowana. Ze względu na to, że skwalan łagodzi stany zapalne i podrażnienia, jest on wartościowym składnikiem kosmetyków do cery trądzikowej, a także zmagającej się z AZS (atopowym zapaleniem skóry) czy egzemą.
Dowiedz się więcej: Skwalan na włosy – modna pielęgnacja dla każdego
